वर्ष 2006 आणि महिना फेब्रुवारी. अमेरिकेतील सॅन फ्रान्सिस्को शहरातील एका बारच्या बाहेर कारमध्ये दोन व्यक्ती बसले होते. एकाचे नाव जॅक डोर्सी आणि दुसऱ्याचे नाव नोआ ग्लास. दोघेही दारूच्या नशेत होते. दोघेही ODEO नावाच्या कंपनीशी संबंधित होते. नोआ हा या कंपनीचा सहसंस्थापक होता, तर जॅक या कंपनीत वेब डेव्हलपर म्हणून काम करत होता. ODEO ही पॉडकास्ट निर्मिती वेबसाइट होती. अॅपलने iPod लाँच करण्याचा तो काळ होता. यानंतर ओडीईओची अवस्था खराब झाली आणि कंपनी तोट्यात गेली.
त्या रात्री, एक मद्यधुंद जॅक डोर्सी नोआला म्हणाला, माझ्यासाठी येथे आता काहीही नाही. मला सर्व काही सोडून फॅशन डिझायनर व्हायचे आहे. तेव्हा नोआ म्हणाला, माझाही तोच हेतू आहे, पण तुला नेमके काय करायचे आहे? उत्तरात जॅक म्हणाला, मला एक वेबसाइट बनवायची आहे, ज्यावर लोक त्यांची सद्यस्थिती सांगू शकतील. ते काय करत आहेत? तुम्ही काय विचार करत आहात? शेवटी नोआ म्हणाला, प्लॅन चांगला आहे. त्यावर काम करूया.
काही दिवसांनी ओडीईओच्या कार्यालयात गटाची बैठक झाली. सर्वांकडून कल्पना मागवण्यात आल्या. जॅक डोर्सी यांनी त्यांची कल्पना एका पेपरमध्ये लिहून दिली. डोर्सीने आपला प्लॅन सांगितला की एका नंबरवर मेसेज करा आणि तुमचा मेसेज सर्व मित्रांना जाईल. नोआने मान्य केले. नोआने डॉर्सीच्या या योजनेला ‘twttr’ असे नाव दिले. ते twitter चे सुरुवातीचे नाव होते. डोर्सीने 22 मार्च 2006 रोजी पहिले ट्विट केले होते. त्याने लिहिले, ‘just setting up my twttr’ म्हणजेच मी माझे twttr सेट करत आहे.
Twitter अधिकृतपणे 15 जुलै 2006 रोजी सुरू झाले. काही दिवसांनी त्याचे नाव देखील twttr वरून Twitter असे बदलण्यात आले. मात्र, सुरुवातीच्या काही महिन्यांनंतर या कंपनीचे भविष्य नाही, असे वाटून भागधारकांनी आपले शेअर्स विकले. आज तेच ट्विटर जगातील सर्वात श्रीमंत व्यक्ती इलॉन मस्क यांनी 44 अब्ज डॉलर्स (सुमारे 3.36 लाख कोटी रुपये) मध्ये विकत घेतले आहे.
ट्विटरची कहाणी एखाद्या नाटकापेक्षा कमी नाही. त्याचा सह-संस्थापक त्याच्या कथेत विसरला गेला. ट्विटर लॉन्च होण्यापूर्वी ही गोष्ट घडली. जॅक डोर्सी तेव्हा बेरोजगार होता. त्यावेळी डॉर्सीने त्याचा बायोडाटा एव्हॉन विल्यम्सला पाठवला. Avon Williams blogger.com चे संस्थापक होते, जे नंतर Google ने विकत घेतले.
इव्हान विल्यम्सची नोआ ग्लासशी मैत्री होती. डोर्सीला एव्हॉनच्या माध्यमातून नोआची कंपनी ओडीईओमध्ये नोकरी मिळाली. डोर्सी आणि नोआ नंतर चांगले मित्र बनले. ट्विटर ही दोघांची कल्पना होती. इव्हान विल्यम्सला ही कल्पना आवडली नाही, परंतु तरीही त्याने त्याचे समर्थन केले.
जुलै 2006 मध्ये, ट्विटर सुरू झाल्यानंतर काही दिवसांनी, विल्यम्सने नोआला सांगितले की त्याने 6 महिन्यांत स्वतः ट्विटर सोडावे अन्यथा त्याला काढून टाकले जाईल. नोआ यासंदर्भात डॉर्सीशी बोलला, पण त्यातून काही निष्पन्न झाले नाही. काही दिवसांनंतर, नोआला ODEO आणि Twitter मधून काढून टाकण्यात आले. एव्हॉन विल्यम्सची ODEO मध्ये गुंतवणूक करण्यात आली होती.
ट्विटर लाँच झाल्यानंतर काही वेळातच ट्विटरची कल्पना ODEO च्या शेअरहोल्डर्ससमोर ठेवण्यात आली, जी त्यांना आवडली नाही. सप्टेंबर 2006 मध्ये, एव्हॉनने कंपनीच्या भागधारकांना एक पत्र लिहिले आणि सांगितले की ते कंपनीचे सर्व शेअर्स (ट्विटर) खरेदी करण्यास तयार आहेत, जेणेकरून त्यांना कोणतेही नुकसान सहन करावे लागणार नाही. त्यावेळी ट्विटरवर ५ हजार युजर्सही नव्हते. विल्यम्सने सर्व शेअर्स $5 मिलियनमध्ये विकत घेतले. 5 वर्षांनंतर ट्विटरचे मूल्य 5 अब्ज डॉलर्सवर पोहोचले.
नोव्हेंबर २०१३ मध्ये ट्विटर लाँच झाल्यानंतर ७ वर्षांनी सार्वजनिक कंपनी बनली. त्यावेळी कंपनीचे मार्केट कॅप सुमारे $8 अब्ज होते, परंतु आज कंपनीचे मार्केट कॅप $40 बिलियनच्या आसपास पोहोचले आहे.
पण येथवर twitter पोहोचले कसे ?
3 ऑगस्ट 2006 रोजी कॅलिफोर्नियातील भूकंप हा ट्विटरसाठी सर्वात मोठा टर्निंग पॉइंट होता. हा अतिशय सौम्य भूकंप होता, पण त्याचा फायदा ट्विटरला मिळाला. लोकांनी ट्विटरवर आपापल्या ठिकाणची स्थिती सांगितली. मग लोकांना कळले ट्विटर म्हणजे काय?
मार्च 2007 मध्ये टेक्सासमध्ये साउथ बाय साउथवेस्ट परिषद आयोजित करण्यात आली होती. हा संगीत आणि सिनेमाचा उत्सव आहे. ट्विटरने सर्वत्र टीव्ही स्क्रीन लावल्या. लोक ट्विट करायचे आणि स्क्रीनवर रिअल टाइम अपडेट असायचे. यावरून लोकांना कुठे काय चालले आहे, ते कळायचे. त्यावेळी ज्या ट्विटरवर एका दिवसात 20 हजार ट्विट व्हायचे, 12 मार्च 2007 रोजी 60 हजारांहून अधिक ट्विट केले गेले होते.
ट्युनिशियामध्ये सुरू झाली ‘ट्विटर क्रांती’
डिसेंबर 2010 मध्ये, नगरपालिकेने ट्युनिशियाच्या सिदी बुझिद शहरात मोहम्मद बाझीजीची फळांची गाडी जप्त केली. दुसऱ्या दिवशी बाझीजी त्याची हातगाडी मागायला गेला, पण तिथे त्याच्याकडे लाच मागितली गेली. हताश होऊन त्याने स्वतःला पेटवून घेतले. या घटनेचा व्हिडीओ तयार करण्यात आला आणि तो सोशल मीडियावर व्हायरल झाला.
4 जानेवारी 2011 रोजी बाजी यांचे निधन झाले. यानंतर आंदोलन आणखी तीव्र झाले. ही निदर्शने केवळ ट्युनिशियापुरती मर्यादित नव्हती, तर मध्यपूर्वेतील इतर देशांमध्येही पोहोचली आणि तेथील सरकार पडले.
आंदोलकांनी फेसबुक, ट्विटर आणि यूट्यूबची मदत घेतली. एका आंदोलकाने सांगितले की, आम्ही फेसबुकद्वारे परफॉर्मन्स शेड्यूल करतो, ट्विटरद्वारे परफॉर्मन्सचे समन्वय करतो आणि यूट्यूबच्या माध्यमातून आमची गोष्ट जगाला सांगतो. या संपूर्ण घटनेचा ट्विटरला एवढा फायदा झाला की त्याला ‘ट्विटर रिव्होल्यूशन’ असेही म्हणतात.
ट्विटरचा ‘पक्षी’ $15 मध्ये घेतला विकत
लॉन्च झाल्यानंतर काही वर्षांनी ट्विटर हे कोणत्या ‘पक्ष्या’चे नाव आहे, हे जगाला कळले. ट्विटरचा लोगोही पक्ष्याचा आहे. ब्रिटीश ग्राफिक्स डिझायनर सायमन ओगले यांनी हे डिझाइन केले आहे. ओग्लीने हा लोगो iStock वर विक्रीसाठी अपलोड केला. येथून, एका ट्विटर कर्मचाऱ्याने तो $ 15 मध्ये विकत घेतला.