शनिवारी चंद्राच्या पृष्ठभागाच्या दोन किलोमीटर आधी लँडर विक्रमशी संपर्क तुटला आहे. चंद्राच्या पृष्ठभागाला स्पर्श करण्यापासून भारताचे चांद्रयान -२ मिशन चुकले आहे. पण शास्त्रज्ञांचा आत्मविश्वास तुसभर देखील कमी झालेला नाही. त्यातच पंतप्रधान मोदींनी इस्रो वैज्ञानिकांना प्रोत्साहन दिले आणि ते म्हणाले, विज्ञानामध्ये कोणतेही अपयश नसते. प्रयोग आणि प्रयत्न बाकी आहेत. हे जाणून घ्या की कोणत्या देशांनी बर्‍याच प्रयत्नांनंतर चंद्राच्या पृष्ठभागावर पाऊल ठेवले आणि किती वेळा त्यांना अपयशाचा सामना करावा लागला याची माहिती आज आम्ही तुम्हाला देणार आहोत.
सर्वप्रथम आम्ही आपणास सांगू इच्छितो की , चांद्रयान 2 चंद्राच्या पृष्ठभागावर उतरला असता तर असे करणारा भारत चौथा देश ठरला असता. हे यश जगातील फक्त 3 देशांना मिळाले आहे. भारत, अमेरिका, रशिया आणि चीनने यापूर्वी आपले यान चंद्रावर पाठविली आहेत. चंद्राच्या दक्षिण ध्रुवावर उतरणारा भारत हा पहिला देश आहे.
इस्त्रायलचे मिशन चंद्र अयशस्वी, अवकाशयान क्रॅश झाले
5 महिन्यांपूर्वी एप्रिलमध्ये, इस्त्राईलचे चंद्र अंतराळ यान चंद्रावर उतरण्याचा प्रयत्न करीत असताना, इंजिनच्या बिघाडामुळे त्याचे पृथ्वी संपर्क तुटला आणि ते क्रॅश झाले. चंद्रावर उतरण्याच्या शेवटच्या टप्प्यात, अंतराळ यानाचा संपर्क पृथ्वीवर असलेल्या कंट्रोल रूमशी तुटला. त्यानंतर लवकरच, इस्रायलने हे अभियान अयशस्वी घोषित केले. 22 फेब्रुवारी 2019 रोजी इस्रायलने आपले चंद्र अंतराळ यान प्रक्षेपित केले.
आतापर्यंत 110 चंद्रमोहिमा
आतापर्यंत चंद्रावर एकूण 109 मोहिमा झाल्या आहेत. त्यापैकी 41 अपयशी ठरले आहेत. आता मोहिमेची संख्या 110 आहे. ज्यामध्ये अयशस्वी प्रयत्नांची संख्या 42 झाली आहे. आकडेवारीनुसार, चंद्र पृष्ठभागावर सॉफ्ट लँडिंगसाठी एकूण 38 वेळा प्रयत्न केले गेले आहेत. त्यापैकी केवळ 52 टक्के प्रयत्न यशस्वी झाले आहेत. दरम्यान जगातील केवळ 6 देश किंवा एजन्सींना आपले यान भारताअगोदर चंद्रावर पाठविली आहेत, परंतु केवळ 3 देशांना यात यश आले आहे. हे तीन देश अमेरिका, रशिया आणि चीन आहेत.
चंद्रावरील पहिली मोहिम कधी झाली होती?
चंद्रावरील पहिल्या मोहिमेची योजना अमेरिकेने 17 ऑगस्ट 1958 रोजी केली होती, परंतु ‘पायनियर 0’ लाँच करणे अयशस्वी ठरले. 6 मोहिमेनंतर त्यांना यश प्राप्त मिळाले. ज्यानंतर अमेरिकेने 20 जुलै 1969 रोजी अपोलो 11 मोहिमेद्वारे चंद्रवर यान उतरवले. अमेरिकेचे अंतराळवीर नील आर्मस्ट्राँग आणि बज अ‍ॅलड्रिन अनुक्रमे चंद्रावर उतरणारे पहिले आणि दुसरे अंतराळवीर ठरले.
किती वेळा अयशस्वी ठरली अमेरिका ?
अमेरिकेने 17 ऑगस्ट 1958 ते 14 डिसेंबर 1972 पर्यंत सुमारे 31 वेळा मोहिम केली. त्यापैकी 17 अपयशी ठरले. म्हणजेच अमेरिकेचे 45.17 टक्के अभियान यशस्वी ठरले.
चंद्राच्या पृष्ठभागावर प्रथमच यशस्वीरित्या यान उतरवण्यात यशस्वी होणारा रशिया पहिला देश ठरला. त्याच वेळी, चंद्राच्या अमेरिकेला पृष्ठभागावर प्रथमच अंतराळवीर लँड करण्यात यश आले. रशियाच्या मिशनला ‘लूना 2’ असे नाव देण्यात आले जे 12 सप्टेंबर 1959 रोजी चंद्र पृष्ठभागावर पोहोचले. रशियाच्या लुना 2 मिशनला यश आले.
किती वेळा अपयशी ठरला आहे रशिया ?
रशियाने 23 सप्टेंबर 1958 ते 9 ऑगस्ट 1976 पर्यंत सुमारे चंद्र आणि त्याच्या पृष्ठभागावर स्पर्श करण्यासाठी सुमारे 33 वेळा प्रयत्न केले. त्यातील 26 अयशस्वी झाले. रशियाला केवळ 21.21 टक्के यश मिळाले. एका बाजूला चंद्राच्या भोवती फिरत फिरणार्‍या, पृष्ठभागावर लँडर लँडिंग करणारे आणि पृष्ठभागावर परिणाम करणारे इम्पॅक्टरची तयारी रशिया करत होती. त्याचवेळी एक पाऊल पुढे टाकत अमेरिकेने मानवांना चंद्रावर पाठवले होते. आम्ही आपल्याला सांगतो, अमेरिका आणि रशियाने चंद्रावर एकूण 64 वेळा प्रयत्न केला, ज्यामध्ये 43 वेळा यश आले.
सर्वात कमी किंमतीत यशस्वी अंतरिक्ष अभियान
सोव्हिएत रशियाने चंद्रमोहिम लुना -1 सर्वात कमी वेळेत प्रथम चंद्रावर केली होती. 2 जानेवारी 1959 रोजी सुरू झालेल्या, लूना -1 अवघ्या 36 तासात चंद्राच्या कक्षावर पोहोचली. ते प्रति सेकंद सुमारे 3 km किमी वेगाने उड्डाण करत होते.
चीनचे चांगई 4 यान यावर्षी चंद्राच्या पृष्ठभागावर पोहोचले, चीनने 8 डिसेंबर 2018 रोजी आपले मिशन सुरू केले आणि त्याचे लँडर आणि रोव्हर 3 जानेवारी 2019 रोजी चंद्राच्या पृष्ठभागावर पोहोचले.
पृथ्वीवरून न दिसणाऱ्या ठिकाणी चीनने उतरवले होते यान
चंद्राचा तो भाग जो पृथ्वीवरून कधीच दिसत नाही, त्या भागावर चीनने स्वतःचे अंतराळ यान चांग -4 उतरवले होते. अंतरळ क्षेत्रात ही एक मोठी क्रांती मानली जाते. चंद्राच्या या भागास डार्क साइड म्हटले जाते, जे पृथ्वीवरून पाहिले जाऊ शकत नाही. यापूर्वी 2013 मध्ये, 1976 नंतर चंद्रावर उतरणारे चीनचे चांग 3 हे पहिले अंतराळयान बनले.