हिमाचल हे राज्यच मुळी निसर्गाने अतिशय समृद्ध राज्य आहे. पण कोंदणात हिरा बसवावा तसे मनाली हे नितांतसुंदर पर्यटनस्थळ. हिमाचलमधील ही सर्वात सुपीक व्हॅली समजली जाते. घनदाट जंगले, वेगाने वाहणार्‍या नद्या, हिमाच्छादित पर्वतशिखरे, सुंदर बाजार, खाण्यापिण्याची अगदी चंगळ आणि वास्तव्यासाठी सुंदर हॉटेल्स, साहसी क्रीडा प्रकारांची सोय असे पर्यटकांना जे जे हवे ते पुरविणारे मनाली कोणत्याही हंगामात जाण्यासाठी अतिशय योग्य असे स्थळ आहे. पर्यटकांचे लोकप्रिय पर्यटनस्थळ म्हणूनही त्याची ख्याती. प्रत्यक्षातले गांव अगदी छोटे असले तरी हिमालयातील अनेक ट्रेकसाठीचा हा बेस कॅम्प आहे. येथे गेलात की क्लब हाऊसची भेट अजिबात चुकवायची नाही. येथे टेबलटेनिस, बॅडमिंटन, स्क्वॅश, स्केटिंग, बोटिंग अशा विविध क्रीडाप्रकारांचा आनंद आपण घेऊ शकतो व त्यामुळे तरूणांतही मनाली फेव्हरिट डेस्टीनेशन आहे.
(फोटो सौजन्य – Himachal Tourism)
येथील हिडींबा मंदिर किंवा डुंगरी मंदिर फार प्रसिद्ध आहे. घनदाट जंगलातील नैसर्गिक गुहेत हिडींबेच्या पायाचा ठसा दगडात उठला आहे. ही हिडींबा राक्षसी होती आणि तिने पांडवांतील तिसरा पांडव भीम याच्याशी लग्न केले होते अशी आख्यायिका आहे. मंदिराची रचना पॅगोडाटाइप असून हे मंदिर १६ व्या शतकातले आहे.मंदिराच्या दरवाज्यावर अतिशय सुंदर कोरीवकाम आहे. १९६० सालात बांधलेल्या नव्या मॉनेन्स्त्रीलाही भेट द्यायचीच. हे बौद्धमंदिर हिमाचलमधील लाहौल स्पिती, किनौर, लडाख, नेपाळ आणि तिबेटमधील बौद्ध लोंकांचे श्रद्धास्थान आहे. येथील भितींवरची पेंटींग, चॉर्टन्स, आणि गौतमबुद्धाची महाप्रचंड मूर्ती पाहण्यासारखी.
मनालीपासून साधारण तीन किलोमीटरवर आहे मनू मंदिर. भारतात किंवा पृथ्वीवर मानववंशाची सुरवात करणारे हे ऋषी. त्यांचे हे एकमेव मंदिर. संपूर्ण लाकडात बांधलेले. मनालीचे नांवच मुळी या ऋषींवरून पडले आहे. मनूचे आलय ते मनाली. आलय म्हणजे घर. जगतसुख जवळ म्हणजे कुल्लूच्या जुन्या राजधानीजवळ असलेले शिवगायत्री मंदिर, वशिष्ठी गावाजवळ असलेले राम व वशिष्ठ मंदिर तेथे असलेल्या उष्ण पाण्याच्या झर्‍यांमुळे प्रसिद्ध आहेत. प्रीनी गावाजवळ असलेली अर्जुन गुंफा वनविहारासाठी पाहायला हवी. येथे अर्जुनाने तपस्या केली होती असे सांगतात. सुंदर निसर्ग येथे अनुभवता येतो.
मनाली रोहतांग पास रोडवर असलेले नेहरू कुंडही पाहण्यासारखे. त्याच्यावर असलेले भृगू लेक ट्रेकर्ससाठी चांगले. ४२७० मीटर उंचीवर हे ठिकाण आहे. सुंदर दरी, हिमशिखरे, देवदारची उंचच उंच झाडे आणि साहसी क्रीडा प्रकार जेथे होतात ते सोलंग नल्लाही भेट देण्याजोगेच. येथे हिवाळ्यात राज्य स्तरीय तसेच राष्ट्रीय स्तरावरच्या क्रीडा स्पर्धा होतात. याच मार्गावर कोठी ही सुंदर दरी आहे. बियास नदीचा उगम येथे आहे. खोल दरीतून ही नदी वाहते. मनालीची भेट रोहतांग पासला गेल्याशिवाय अपूर्णच म्हणावी लागेल. सुमारे ५१ किमीचा हा रस्ता आपल्याला थेट ३९७० मीटर उंचीवर घेऊन जातो. प्रत्येक वर्षी २० सप्टेंबरला मनालीतील सर्व ग्रामस्थ दशीर लेक येथे पवित्र स्थानासाठी जातात. या काळात येथे यात्रा भरतात.
मनालीतील सर्व पर्यटनस्थळे बघून झाली की निवांतपणे बघायचा तेथला बाजार. हस्तकलेच्या खास हिमाचलच्या वस्तू, तसेच अन्य राज्यातील हस्तकलेच्या वस्तूही येथे मिळतात. शाली, स्वेटर्स, जर्किन, टोप्या, लाकडी कोरीवकामाच्या वस्तू ,रंगीबेरंगी मण्यांच्या माळा, चांदीचे दागिने वाटले तर घ्यायचे. तिबेटी मार्केटला भेट द्यायचीच. येथे चाकू सुर्‍यांपासून ब्लँकेटस पर्यंत सारे कांही मिळते. बारगेनिंग करावे लागते. येथे सगळ्या वस्तू स्वस्त मिळतात असाही एक समज आहे. मनालीत खाण्याजेवण्यासाठीही चांगली व्यवस्था आहेच. पण येथे अगदी दाक्षिणात्य इडली डोसा सुद्धा मिळतो. राहण्यासाठी अनेक सुंदर पर्याय उपलब्ध आहेत. स्वस्तापासून अगदी महाग हॉटेल्सपर्यंत सार्‍या सोयी आहेत.आणि चॉईसही खूप आहे. मात्र गर्दीच्या काळात जाणार असाल तर बुकींग करून जाणे केव्हाही श्रेयकर.